Çocuklar merak eder, soru sorar ve her zaman keşfetmeye, ne olduğunu anlamaya çalışır. Bunun için gözlemler, dener, sonuç çıkarır. Yani bilimsel bilgiye ulaşmanın yolları çocuklarda doğal olarak kodlanmıştır. Çocuklarla mutfakta, bahçede, okulda deney yapmak her zaman harikadır! Yılbaşı ise bilimi en renkli en eğlenceli hale getirebileceğimiz zamanlardan biri. Çünkü bilim her yerde! Gelin yılın bu en keyifli zamanlarını çocuklarımızla birlikte geçireceğimiz harika zamanlara, deney dolu günlere çevirelim! Çocuklar için yeni yıl deneyleri içeriğinde; deneylerde kullanılan malzemeleri ve deney yapım aşamalarını bulacaksınız. Deney yapım aşamalarında çocuğunuzla deney yaparken onun bilimsel okuryazarlığını artırabilmeniz için öneri cümlelerimiz de var. Bunlardan istediğiniz oranda yararlanabilir ya da sadece alacağınız keyfe ve eğlenceli zaman geçirmeye odaklanabilirsiniz.
Çocuklar İçin Yeni Yıl Deneyleri İçeriği
Bilimi çocuklar için çok da karmaşık hale getirmeye gerek yok. Soru sorup gözlemlesinler, gözlemlerinden sonuçlar elde etsinler ve keşfetmenin tadına varsınlar yeter!
Deneye başlamadan önce bir diğer önemli nokta şu: Bu deneyi siz değil, çocuğunuz yapacak. Dökülebilir, saçılabilir, elleri ve etraf biraz kirlenebilir. Oluşabilecek durumlara bir örtü kullanarak önlem alın ve hiçbir şeyin birlikte geçireceğiniz keyifli zamanın önüne geçmesine izin vermeyin! Unutmayın, amacımız çocuğun bilime olan sevgisini, merakını beslemek!
Köpüren Yılbaşı Ağacı
Malzemeler
- Karbonat
- Yeşil renk gıda boyası ya da suluboya
- Sim, pul
- Sirke
- Su
- Kalın kağıt ya da karton
- Bant
- Küçük kaşık
Deneyin Yapılışı
Adım1: Karbonata yeşil renk sıvı gıda boyası damlatalım ve istediğimiz miktarda sim ekleyelim.
Adım 1 Öneriler: Bu aşamada karbonatın rengi, dokusu, onu tanımlayan sözcükler hakkında çocuğunuzla konuşabilirsiniz. Kullandığı gıda boyasının miktarını arttırdıkça nasıl bir değişim beklediğini sorup birlikte gözlem yapabilirsiniz. Oluşan renk tonlarını doğa gözlemleri ile desteklemesine olanak sağlayacak biçimde “Yeşilin bu tonunu daha önce hiç gördün mü? Hangi ağaçtı? Hangi mevsimdi?” gibi sorularla zenginleştirebilirsiniz.
Adım2: Oluşan yeşil renkli ve simli karbonata az miktarda su ekleyerek, elimizdeki ürünün bir miktar ıslanıp kalıplanabilir hale gelmesini sağlayalım. Suyu karbonata yedirelim.
Adım 2 Öneriler: Suyu eklemeye başlamadan önce “Bu oluşan karışıma şekil verebilir miyim?” sorusunu yönelterek toz halindeki bu maddenin bu haliyle şeklini koruyamayacağını keşfetmesini sağlayabilirsiniz. Bu aşamada kurabiye kalıbı ile deneme yapmak da mümkün. Daha sonra “Elimdeki ürüne bir şekil verebilmek istiyorum. Bunun için ne kullanabilirim?” sorusunu sorabilirsiniz. Bu soruya birlikte yanıt bulabilmek için günlük hayat gözlemlerinden yararlanıp; “Yazın kumsalda kuma şekil verebilmek için ne yapıyoruz, kuru kum mu ıslak kum mu tercih ediyoruz?” gibi sorular sorarak keşif sürecini destekleyebilirsiniz.
Adım 3: Sıra geldi ağaç kalıbını üretmeye! Kalın bir kağıt ya da kartonu alın, onu nasıl bir koni haline çevirebileceğinizi birlikte keşfedin! Kağıttan önce bir yarı daire kesip sonra da da onu kıvırıp yapıştırararak kolaylıkla bir koni elde edebilirsiniz.
Adım 3 Öneriler: Bu aşama çocuklar için harika bir tasarım çalışması olacaktır. Ağaç benzeri bir figür elde edebilmek için gereken “Koni formunu nasıl elde ederim? sorusu ile keşif sürecine başlayın! Kağıttan bir yarı daire keserken, çocuğunuzun yaş ve hazır bulunuşluğuna bağlı olarak “daire, yarı daire, merkez, çap, yarıçap” kavramları üzerine konuşabilirsiniz. Kağıttan yarı daire elde etmek için pergel ya da yuvarlak bir tabak kullanabilirsiniz.
Adım 4: Karbonatı, elde ettiğiniz koni şeklindeki kalıba küçük bir kaşık yardımıyla doldurun.Daha sonra bunları dondurmak üzere buzluğa koyun. Birkaç saat beklemeleri yeterli olacaktır.
Adım 4 Öneriler: Karbonatı koniye doldururken, koninin kaç kaşık karbonat ile dolacağını öngörmesini isteyebilirsiniz. Ayrıca doldurma işlemi esnasında arada kaşığın arkası ile bastırıp sıkıştırmasını, bu sayede daha az yer kapladığını gözlemlemesini sağlayabilirsiniz. “Her maddeyi sıkıştırabilir miyim?” “Bunu bir miktar sıkıştırabilmemi ne sağladı?” gibi sorularla keşif sürecini zenginleştirebilirsiniz. İsterseniz hazırladığınız karbonat-su karışımını evinizdeki farklı kalıplara doldurmanız da mümkün!
Adım 5: İşte en heyecanlı an! Kalıplarınızı buzluktan çıkarın ve karbonatın etrafındaki kağıdı sıyırıp alın. Hemen çıkarmakta zorlanırsanız kısa bir süre oda sıcaklığında bekletip daha sonra tekrar deneyin. Çam ağaçlarını köpürtmeye başlamak için bir bardağı sirke ile doldurun. Varsa bir damlalık yoksa bir pipet yardımıyla sirkeden birkaç damla alıp çam ağacının üzerine dökün. İşte oldu; nasıl da güzel kabarcıklar oluştu! Şimdi çocuğunuzun neşesine ortak olma zamanı!
Arkasındaki Bilim
Gelelim “Peki burda ne oldu?” kısmına. Çocuklar için yeni yıl veya farklı konulu deney yapmak sadece o deneyin bilimsel arka planını öğrenmekle sınırlı değil. Yapım esnasında sorularına yanıt bulma çabaları, gözlem yapmaları ve gözlemlerinden çıkarımlarda bulunmaları onların bilimsel okur yazarlığını artıran etkenlerden.
Ancak bilimsel kavramlarla tanışmaları için de deneyler her zaman için harika bir yol! Bu deneyde çocuğunuzu “tepkime” kavramı ile tanıştırabilirsiniz. Kullandığımız karbonat bir baz, sirke ise bir asittir. Karbonat ve sirke bir araya geldiğinde karbondioksit adı verilen bir gaz oluşur. Sirkeyi çam ağacımıza damlattığımızda gözlemlediğimiz kabarcıklar bu karbondioksit gazıdır.
Şimdi yaparak yaşayarak öğrenmeye devam etme zamanı!
Bir adım ötesi: Artık bir baz olan karbonatın asitlerle bir araya geldiğinde tepkimeye girdiğini biliyoruz. Evdeki meyvelerin asidik olup olmadığını denemeye ne dersiniz? Bakalım hangi meyvelerin suyunu karbonata damlattığımızda bir tepkime başlayacak?
Yılbaşı Ağacını Bilimle Süsleyelim
Çocuklar için yeni yıl karşılamanın en güzel yanlarından biri evi küçük dokunuşlarla süslemek! Bu süsleri çocuklarınızla birlikte yapabilir, bu sayede hem onlarla birlikte harika zaman geçirmiş hem de bilimsel okuryazarlıklarını desteklemiş olursunuz. Satın almadan üretmenin, evdeki malzemeleri kullanarak yeni ürünler elde etmenin keyfi hepimizi sarsın, çocuklar bir ürün tasarım süreçlerini eğlenerek deneyimlesin!
Evde bulunan kolay malzemelerle deney dolu bir yeni yıl coşkusu için işte malzemelerimiz:
Malzemeler
- 4 bardak un
- 1 bardak tuz
- 1,5 bardak su (kullandığınız una göre biraz daha fazlası gerekebilir.)
- Geniş bir kap
- Akrilik boya ya da sulu boya
- Sim, pul,
- Yapıştırıcı
- Pipet
- İp
Not: Ölçüleri tüm malzemeler için aynı oranda artırıp azaltarak daha fazla ya da az ürün elde edebilirsiniz.
Deneyin Yapılışı
Adım 1: Un ve tuzu geniş bir kaba dökün.
Adım 1 Öneriler: Çocuğunuzla birlikte un ve tuzu; sert, yumuşak, parlak, mat gibi sözcüklerle tanımlayabilirsiniz. Bu tanımlamaları yaparken hangi duyu organını da kullandığınızı belirtip bunu bir oyun haline getirebilirsiniz.
Adım 2: Oluşan su ve tuz karışımına suyu yavaş yavaş ekleyin, suyun hepsini tek seferde dökmeyin. Çocuğunuzla birlikte parmak uçlarınızla suyu una yedirin. Oluşan hamuru yaklaşık 10 dakika süreyle pürüzsüz bir hale gelene dek birlikte yoğurun.
Adım 2 Öneriler: Bu aşamada suyu azar azar ekledikçe, görüntü ve elde bıraktığı hissin nasıl değiştiğini tanımlayabilirsiniz. Yoğurma işlemi esnasında, hamura uyguladığınız kuvvetin yarattığı etkiyi konuşabilirsiniz. Tek bir parmağıyla ya da elini yumruk yaparak kuvvet uygulamasını isteyip, iki durum karşılaştırma yapmasını isteyebilirsiniz.
Adım 3: Hamur pürüzsüz bir kıvama gelince, bir parça koparıp varsa küçük bir merdane yoksa eliniz ile hamuru ½ cm kalınlığında açın. Açılan hamurun her yerindeki kalınlığın eşit olmasına dikkat edin. Daha kalın bir hamur ile çalışırsanız, pişme ve kuruma süresi uzayacaktır.
Adım 3 Öneriler: Hamuru açarken kalınlığın nasıl değiştiğini birlikte gözlemleyebilirsiniz. Aynı miktar hamurun daha geniş yüzeye yayıldıkça hamurun kalınlığının(yüksekliğinin) azaldığını fark etmesini sağlayabilirsiniz. “Hamuru açtığımızda eşit kalınlıkta olmasını sağlamazsak hangi sorunlarla karşılaşabiliriz?” sorusunu sorup, bu konudaki düşüncelerini paylaşmasını sağlayabilirsiniz.
Adım 4: Açtığınız hamuru, kurabiye kalıpları ile kesin. Bir pipet yardımıyla uca yakın kısımdan delik açın.
Adım 4 Öneriler: İşte çocukların en sevdiği aşamalara geçtik! Kalıplarla şekil verdikten sonra “İçinden bir ip geçirmek istiyorum. Ne yapmalıyım?”, “Deliği ne ile açabilirim?” “Deliği şeklin neresinden açmalıyım?” sorularını birlikte tartışabilirsiniz.
Adım 5: Pişirmeye başlamadan önce hamuru kuruması için en az yarım gün bekletin. Daha sonra fırında 90 0C de 1,5-2 saat kadar pişirin. Seçmiş olduğunuz kalıp, elde ettiğiniz ürünün büyüklüğünü ve bu da pişme süresini etkileyecektir. Mümkün olduğunca birbirine eşit büyüklükte figürler seçmeye çalışın. Ürünün iki tarafının da piştiğinden emin olun.Pişirme esnasında kabarma gerçekleşmesi, ürünün kalın yapılmasından kaynaklanır. Bu durumda fırından çıkartın, birkaç gün dışarıda kurumaya bırakın ve sonra tekrar fırınlayın.
Adım 5 Öneriler: Elde ettiğiniz ürünleri, fırın tepsisine yerleştirirken, bir sıraya kaç tane sığacağını öngörmesini isteyebilirsiniz. “Tepsiye nasıl yerleştirmeliyiz, aralarında boşluk olmalı mı?” sorularını yöneltebilir, aksi durumda ne olacağını öngörmesini isteyebilirsiniz.
Adım 6: Tamamen kurumuş ve soğumuş ürünlerinizi renklendirin, üzerine yapışkan sürerek sim,pul dökün, gönlünüzce süsleyin.
Unutmayın; sizi malzeme hazırlama derdinden kurtaran, çocukların bilimsel süreç becerilerini destekleyecek biçimde yapılandırılmış ve deney yapım videosu da içeren EVDE BİLİM setlerimizde bunlar gibi onlarca deney var! Üstelik hepsi MEB müfredatı ile uyumlu.
Evde Bilim deney setlerini incelemek için tıklayınız.
Daha fazla deney içeriği ve videolarını izlemek için tıklayınız.