Bilimin heyecan dolu dünyasında, uygulamaya dair pek çok deney yapabiliriz. Bu deneyleri yaparken hem çok keyifli zaman geçirebiliriz hem de öğrenmede kalıcılığı sağlayabiliriz. Aslında her bir deney ortaya koyduğumuz bir araştırma sorusuna yanıt aramamızı sağlar. Bu yanıtı ararken de dikkat etmemiz gereken, deneyi kontrollü deney aşamaları ile yapılandırmamızdır. Peki  “Kontrollü Deney Nedir?” 

İşte bu soruyu keşfetmenin tam zamanı…

Kontrollü Deney Aşamaları

Deney için bir örnek üzerinden çalışmadan önce kontrollü deney aşamalarını yakından tanıyalım. Bu deney sürecini tasarlamak için üç temel aşamayı takip edebilirsiniz.

• Araştırma Sorusu Belirleme

Her bilimsel çalışmada olduğu gibi kontrollü deney sürecinde yanıt arayacağınız bir araştırma sorusu belirlemekle başlayabilirsiniz. 

• Sabit Değişken Belirleme

Bu aşamada ise deney sürecinde araştırılan soruya yanıt arayacağınız değişkenin özelliklerinin sabit olması ve diğer değişkenlerle bir araya geldiğinde kıyaslanabilmesi gereklidir. 

• Bağımsız Değişken Belirleme

Bağımsız değişkeni seçerken, sabit değişkenle olan etkileri gözlemlemeyi hedefleyebilirsiniz. Bağımsız değişkenleri bu hedef doğrultusunda seçmeniz önem taşımakta!

Şimdi de beraber araştırma sorumuza yanıt arayacağımız bir deney tasarlayalım!

Çevremizde pek çok farklı özellikte besinler bulunmaktadır. Bunlardan en çok karşımıza çıkanlardan birisi elmanın özelliklerini keşfetmeden önce bu meyveye biraz daha yakından bakmakta fayda var! Elmaların bölümlerini; içindeki tohumlara kadar ayırt edici özeliklerini inceleyin! Önemli olan ise bu özellikleri gözlemlere göre nitelemek… Elmalar kesildikten bir süre sonra kararmaya başlıyorlar peki bunun sebebi nedir? Elmaların kesilmesi ya da ezilmesi ile içlerinde bulunan polifenol oksidaz isimli enzim salgılanmaya başlar. Salgılanan bu enzim ise havada bulunan oksijen ile tepkimeye girer. Bu tepkime sonucunda ise elma kararmaya başlar!

Peki, biz elmanın kararmasını önlemek için ne yapabiliriz? Hadi bunu bir kontrollü deneyle araştıralım.

Elma ile Kontrollü Deney Malzemeleri

• 1 adet elma
• 1 adet meyve bıçağı
• 6 adet küçük kase
• Limon suyu
• Sirke
• Su
• Süt
• Karbonat

Deneyin Yapılışı

• Elmaları 6 parça olacak şekilde dilimleyin. (Not: Bu aşamada yetişkin desteğine ihtiyaç olabilir.)
• Elma dilimlerini 6 adet küçük kaseye birer adet gelecek şekilde yerleştirin. 
• Kaselerden birinde sadece elma dilimi kalacak şekilde sabit değişken olarak belirleyin.
• Diğer kaselerdeki elmalara sırasıyla bağımsız değişken olarak kullanacağınız; su, sirke, limon suyu, süt, karbonat dökün.
• Elmaları gözlemlemek üzere bekleyin ve elmalardaki renk değişimini kullanılan bağımsız değişkenlere göre kıyaslayın.
• Elmanın karardığı ve kararmadığı durumları not alabilir ya da resimini yaparak raporlaştırabilirsiniz. 

Elma ile yaptığımız deney türünde araştırma sorusunu “Elmanın kararması nasıl engellenir?” olarak belirledik. Bu soruya yanıt aradığımız deneyde sabit değişken ise dilimlenmiş elmaydı. Elmanın kararmasının sebebini tekrar hatırlayacak olursak; elmanın kesilmesi ya da ezilmesi ile içlerinde bulunan polifenol oksidaz isimli enzim salgılanmaya başlamasıyla bu enzimin havada bulunan oksijen gazı ile tepkimeye girmesiydi. Kullanılan diğer malzemeleri ise bağımsız değişkenler olarak kullandık ve sabit değişken ile bağımsız değişkenlerin bir araya gelmesiyle oluşan ise bağımlı değişkenler yani sonuçlar oldu. 

Minik bilim insanlarıyla, evde deney yapmanın ve modelleyerek keşfetmenin keyfine devam etmek için Evde Bilim Deney Setleri’ni inceleyebilirsiniz. 

Evde Bilim deney setleri 4-14 yaş aralığındaki çocuklar için, MEB müfredatına uyumlu olarak tasarlanmıştır. İçeriğindeki malzemeler çocuğa özel olup, dijital platformdan paylaşılan deney videolarıyla desteklenmiştir! İncelemek için tıklayınız.

Daha fazla deney ve videoları için Instagram ve Youtube hesaplarımızı inceleyebilirsiniz!